मुख्यसचिवको दौडमा कोइराला र पौडल अिघ
काठमाडौं, ११ साउन- मन्त्रिपरिषदको शुक्रबार बिहान बस्ने बैठकले वरिष्ठतम् १३ सचिवमध्येबाट एक जनालाई शुक्रबार कायममुकायम सचिव बनाउने सम्भवाना रहेको जानकारी सरकारी अधिकारीले दिएका छन् । साउन २० मा तीनवर्षे पदावधि पूरा हुने मुख्यसचिव माधव घिमिरे आइतबारदेखि बिदा बस्ने भएपछि मन्त्रिपरिषदले दाबेदारमध्येबाट एक जनालाई शुक्रबार नै काममुकायमको जिम्मेवारी दिन लागेको हो ।
ती अधिकारीका अनुसार घिमिरेको पदावधि सकिएपछि बस्ने मन्त्रिपरिषद बैठकले शुक्रबार तोकिने कामु मुख्यसचिवलाई नै निजामती प्रशासनको सर्वोच्च पदमा विधिवत् नियुक्त गर्नेछ । मुख्यसचिवका लागि २०६४ असोज २४ मा सचिव भएका १३ जना दाबेदार छन् ।
५८ वर्षे उमेर अवधि आगामी भदौ ४ मा सकिन लागेका सचिव श्याम मैनाली र संयुक्त राष्ट्रसंघको उपमहासचिवमा नियुक्त हुने कसरतमा रहेका अर्का सचिव ज्ञानचन्द्र आचार्य मुख्यसचिव हुने दौडमा लागेका छैनन् । सचिवको दरबन्दी अतिरिक्त समूहमा राखिएका आचार्य हाल संयुक्त राष्ट्रसंघका लागि नेपालका स्थायी प्रतिनिधि छन् । बाँकी १० सचिवमध्ये सबैले अरुभन्दा आफू वरिष्ठता कार्यदक्षता र इमानदारीका दृष्टिमा योग्य भएको दाबी गर्दै आफूलाई नै मुख्यसचिव बनाउन प्रधानमन्त्री मन्त्री र सत्तारुढ दलका नेताकहाँ धाइरहेका छन् ।
मुख्यसचिवका दाबेदारमध्ये सचिव हुँदाको वरियताक्रमअनुसार शंकर कोइराला सबभन्दा वरिष्ठ हुन् । सचिव हुँदाको वरिष्ठताक्रमअनुसार कोइरालापछि अवनीन्द्रकुमार श्रेष्ठ, वामनप्रसाद न्यौपाने, श्याम मैनाली, भगवतीकुमार काफ्ले, ताना गौतम, सुशीलजंग राणा, लीलामणि पौडेल, वृन्दा हाडा भट्टराई, बालानन्द पौडेल, उमाकान्त झा र त्रिलोचन उप्रेती छन् उनीहरु एकै दिन सचिव भएका हुन् ।
केही वर्षअघिसम्म सबभन्दा वरिष्ठ सचिव नै मुख्यसचिव हुने परम्परा थियो । तर सरकारले मुख्यसचिवमा विमल कोइराला र माधव घिमिरेलाई बढुवा गर्दा वरिष्ठलाई बनाउने परम्परा तोडेको थियो । सबभन्दा वरिष्ठलाई मुख्यसचिव बनाउनुपर्ने आग्रह धेरै प्रशासनिक अधिकारीको छ । तर कतिपय अधिकारी भने दाबेदार सबै जना एकै दिन सचिवमा बढुवा भएकाले वरिष्ठलाई नै मुख्यसचिव बनाउनुपर्छ भन्नुको कुनै अर्थ नहुने बताउँछन् ।
दाबेदार सबै जना आफूलाई एक अर्कोभन्दा मुख्यसचिवका लागि आफू नै योग्य रहेको दाबी गर्दै सर्वोच्च प्रशासनिक पदमा पुग्ने दौडमा लागेका छन् । मुख्यसचिवको दौडमा शंकर कोइराला र लीलामणि पौडेल सबभन्दा अघि रहेको र उनीहरु दुई जनामध्ये एकको बढुवा हुने सम्भावना प्रवल रहेको स्रोतले उल्लेख गरेको छ ।
कोइराला र पौडेलपछि सत्तारुढ मधेसी मोर्चाको दोस्रो विकल्पमा रहेका उमाकान्त झा, प्रधानमन्त्रीले सम्हालेको सहरी विकास मन्त्रालयका सचिव ताना गौतम, मन्त्रिपरिषद तथा प्रधानमन्त्री कार्यालयका कानुन सचिव त्रिलोचन उप्रेती र र सचिव वृन्दा हाडासमेत मुख्यसचिवको दौडमा अगाडि छन् । दाबेदारमध्ये राणा न्यौपाने श्रेष्ठ काफ्ले र बालानन्द मुख्यसचिवको दौडमा अरुभन्दा पछाडि रहेको दाबी स्रोतले गरेको छ ।
निजामती ऐनमा सरकारले सचिवहरुमध्येबाट ज्येष्ठता र कार्यदक्षताका आधारमा मुख्यसचिवमा बढुवा गर्ने व्यवस्था छ । कोइरालाले निजामती ऐन र स्थापित परम्पराअनुसार आफू सबभन्दा वरिष्ठ भएकाले कार्यदक्षता र ज्येष्ठताका आधारमा आफूलाई नै मुख्यसचिव बनाउनुपर्छ भनेर लागेका छन् ।
अर्का प्रवल दाबेदार पौडेल कार्यदक्षता र इमानदारीका दुष्टिले आफू नै सबभन्दा योग्य भएको दाबी गर्दै मुख्यसचिवको दौडमा लागेका छन् । उनी प्रधानमन्त्री भट्टराईका विश्वासपात्र मानिन्छन् । उनी हाल प्रधानमन्त्री कार्यालयका सचिव छन् । दौडमा अघि रहेकामध्ये तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाको पालामा शंकर कोइराला कांग्रेसको सिफारिसमा र पौडेल सत्तारुढ माओवादीको सिफारिसमा सचिव बढुवा भएका हुन् । प्रधानमन्त्री र उनकै पार्टी माओवादीको विश्वास जितेका हुनाले उनी नै मुख्यसचिव हुने सम्भावना बढी रहेको मन्त्रिपरिषद सचिवालयका एक अधिकारीले दाबी गरे ।
सचिवालयकै अर्का अधिकारीले भने कोइरालालाई सत्तारुढ गठबन्धनको मुख्य घटक मधेसी मोर्चाको पूर्ण समर्थन रहेको र प्रधानमन्त्रलिे वरिष्ठता नमिच्ने आश्वासन दिएकाले उनी नै मुख्यसचिव हुने सम्भावना रहेको बताउँछन् । प्रधानमन्त्रीले मोर्चाको अडानविपरीत जान नसक्ने दाबीसमेत ती अधिकारीले गरे ।
प्रधानमन्त्री भट्टराईले बुधबार माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल उपप्रधानमन्त्री विजयकुमार गच्छदारसहित मधेसी मोर्चाका नेतासितको बैठकमा पौडेललाई कायममुकायम मुख्यसचिव बनाउन प्रस्ताव गरेको स्रोतले उल्लेख गरेको छ । तर मधेसी मोर्चाका नेताले भने पौडेलको नाममा आपत्ति जनाएपछि कामु मुख्यसचिव बनाउन बिहीबार बोलाउने भनिएको मन्त्रिपरिषद बैठक शुक्रबारका लागि सारिएको छ । मधेसी मोर्चाले कोइराला या झामध्ये एकलाई मुख्यसचिव बनाउनुपर्ने अडानमा छन् । प्रधानमन्त्री पौडेललाई बनाउन मधेसी मोर्चालाई मनाउने प्रयासमा छन् । मधेसी मोर्चाले भने कोइरालालाई बनाउन सहमत हुन नभए झालाई पहिलो मुख्यसचिव बनाउन प्रधानमन्त्रीसमक्ष अडान राखिरहेको छ । त्यही कारण सरकार कसलाई कामु बनाउने भन्नेमा टुंगोमा पुगिनसकेको स्रोतले उल्लेख गरेको छ । मन्त्रिपरिषदको शुक्रबार बिहान बस्ने बैठकमा नै प्रधानमन्त्री र मधेसी मोर्चाका नेताबीचमा मुख्यसचिव कसलाई बनाउने सहमति हुने सम्भावना रहेको स्रोतले उल्लेख गरेको छ ।
दाबेदारमध्ये वृन्दा हाडा भट्टराईले कार्यदक्षता र महिला भएका कारण आफूलाई मुख्यसचिव बनाउनुपर्ने अनुरोध गर्दै प्रधानमन्त्री भट्टराई उनकी पत्नी हिसिला यमीको मन जित्ने प्रयास जारी राखेकी छन् । उनले आफूलाई पहिलो महिला मुख्यसचिव बनाउन माग गर्दै आफूलाई नबनाइए धेरै लामो समयसम्म महिला मुख्यसचिव हुने सम्भावना नरहेको बताउँदै आएका छन् ।
अर्का दाबेदार उमाकान्त झाले पनि कार्यदक्षता र मधेसी भएका कारण आफूलाई मुख्यसचिव बनाउन लबिङ गर्दै आएका छन् । उनले आफूलाई पहिलो मधेसी मुख्यसचिव बनाउन आग्रह गर्दै आफूलाई नबनाइए लामो समयसम्म मधेसी मुख्यसचिव बन्ने सम्भावना नरहेको बताउँदै आएका छन् ।
मुख्यसचिव कार्यकारी प्रमुख प्रधानमन्त्रीको सहयोगी र सल्लाहकार हुन् । मुख्यसचिव को हुने भन्ने कुरा प्रधानमन्त्रीको रोजाइ र सत्तारुढ गठबन्धनमा सामेल दलहरुको विश्वासमा भर पर्छ । मन्त्रिपरिषदले गर्ने निर्णयको जिम्मेवारी प्रधानमन्त्रीको हुन्छ त्यसको जसअपजसमेत प्रधानमन्त्रीलाई नै जान्छ । त्यही कारण मन्त्रिपरिषदबाट मुलुकलाई अहित हुने र कानुन मिचिने निर्णय हुन नदिन अडान लिएर प्रधानमन्त्रीलाई बद्नामीबाट बचाउनु मुख्यसचिवको पहिलो दायित्व हुन्छ ।
त्यही कारण मुख्यसचिवमा प्रभाव राजनीतिक पहुँच जाति या िलंग विशेषका आधारमा भन्दा कानुनी र व्यावहारिक अडान लिन सक्ने सक्षम र मुलुक बुझेको अनुभवी सचिवको बढुवा हुनुपर्ने प्रशासनिक अधिकारीहरु बताउँछन् । मुख्यसचिव भोजराज घिमिरेको कमजोरी र हचुवा सल्लाहका कारण उनको पालामा मन्त्रिपरिषदबाट कामै नभएका निकायहरुमा सचिव राख्ने एउटै मन्त्रालयमा दुई÷दुई जना सचिव राख्ने ट्रेड युनियनहरुलाई खुसी पार्न कर्मचारीतन्त्रलाई ऐंजुरु बनाउने गरी स्वतः बढुवाको व्यवस्था गर्नेजस्ता गलत निर्णय भएका थिए ।
वर्तमान मुख्यसचिव माधव घिमिरे क्षमताका दृष्टिमा राम्रै मानिन्थे तर उनले अडान लिन नसकेका कारण मन्त्रिपरिषदबाट जथाभावी राज्यको ढुकुटीबाट आफन्त र सत्तारुढ पार्टीका नेतालाई करोडौं रुपैयाँ बाँड्ने पूर्वपदाधिकारीलाई आजीवन गाडीलगायतका सुविधा दिने डेढ महिनाभन्दा कम अवधि बाँकी रहेका सचिवलाई समेत कानुनविपरीत अपमानपूर्वक सरुवा गर्नेजस्ता थुप्रै गलत निर्णय हुन पुगे । त्यही कारण मुख्यसचिव बढुवामा दुवै घिमिरको पुनरावृत्ति नहोस् भन्ने कामना प्रशासनिक अधिकारीहरुको छ ।
काठमाडौं, ११ साउन- मन्त्रिपरिषदको शुक्रबार बिहान बस्ने बैठकले वरिष्ठतम् १३ सचिवमध्येबाट एक जनालाई शुक्रबार कायममुकायम सचिव बनाउने सम्भवाना रहेको जानकारी सरकारी अधिकारीले दिएका छन् । साउन २० मा तीनवर्षे पदावधि पूरा हुने मुख्यसचिव माधव घिमिरे आइतबारदेखि बिदा बस्ने भएपछि मन्त्रिपरिषदले दाबेदारमध्येबाट एक जनालाई शुक्रबार नै काममुकायमको जिम्मेवारी दिन लागेको हो ।
ती अधिकारीका अनुसार घिमिरेको पदावधि सकिएपछि बस्ने मन्त्रिपरिषद बैठकले शुक्रबार तोकिने कामु मुख्यसचिवलाई नै निजामती प्रशासनको सर्वोच्च पदमा विधिवत् नियुक्त गर्नेछ । मुख्यसचिवका लागि २०६४ असोज २४ मा सचिव भएका १३ जना दाबेदार छन् ।
५८ वर्षे उमेर अवधि आगामी भदौ ४ मा सकिन लागेका सचिव श्याम मैनाली र संयुक्त राष्ट्रसंघको उपमहासचिवमा नियुक्त हुने कसरतमा रहेका अर्का सचिव ज्ञानचन्द्र आचार्य मुख्यसचिव हुने दौडमा लागेका छैनन् । सचिवको दरबन्दी अतिरिक्त समूहमा राखिएका आचार्य हाल संयुक्त राष्ट्रसंघका लागि नेपालका स्थायी प्रतिनिधि छन् । बाँकी १० सचिवमध्ये सबैले अरुभन्दा आफू वरिष्ठता कार्यदक्षता र इमानदारीका दृष्टिमा योग्य भएको दाबी गर्दै आफूलाई नै मुख्यसचिव बनाउन प्रधानमन्त्री मन्त्री र सत्तारुढ दलका नेताकहाँ धाइरहेका छन् ।
मुख्यसचिवका दाबेदारमध्ये सचिव हुँदाको वरियताक्रमअनुसार शंकर कोइराला सबभन्दा वरिष्ठ हुन् । सचिव हुँदाको वरिष्ठताक्रमअनुसार कोइरालापछि अवनीन्द्रकुमार श्रेष्ठ, वामनप्रसाद न्यौपाने, श्याम मैनाली, भगवतीकुमार काफ्ले, ताना गौतम, सुशीलजंग राणा, लीलामणि पौडेल, वृन्दा हाडा भट्टराई, बालानन्द पौडेल, उमाकान्त झा र त्रिलोचन उप्रेती छन् उनीहरु एकै दिन सचिव भएका हुन् ।
केही वर्षअघिसम्म सबभन्दा वरिष्ठ सचिव नै मुख्यसचिव हुने परम्परा थियो । तर सरकारले मुख्यसचिवमा विमल कोइराला र माधव घिमिरेलाई बढुवा गर्दा वरिष्ठलाई बनाउने परम्परा तोडेको थियो । सबभन्दा वरिष्ठलाई मुख्यसचिव बनाउनुपर्ने आग्रह धेरै प्रशासनिक अधिकारीको छ । तर कतिपय अधिकारी भने दाबेदार सबै जना एकै दिन सचिवमा बढुवा भएकाले वरिष्ठलाई नै मुख्यसचिव बनाउनुपर्छ भन्नुको कुनै अर्थ नहुने बताउँछन् ।
दाबेदार सबै जना आफूलाई एक अर्कोभन्दा मुख्यसचिवका लागि आफू नै योग्य रहेको दाबी गर्दै सर्वोच्च प्रशासनिक पदमा पुग्ने दौडमा लागेका छन् । मुख्यसचिवको दौडमा शंकर कोइराला र लीलामणि पौडेल सबभन्दा अघि रहेको र उनीहरु दुई जनामध्ये एकको बढुवा हुने सम्भावना प्रवल रहेको स्रोतले उल्लेख गरेको छ ।
कोइराला र पौडेलपछि सत्तारुढ मधेसी मोर्चाको दोस्रो विकल्पमा रहेका उमाकान्त झा, प्रधानमन्त्रीले सम्हालेको सहरी विकास मन्त्रालयका सचिव ताना गौतम, मन्त्रिपरिषद तथा प्रधानमन्त्री कार्यालयका कानुन सचिव त्रिलोचन उप्रेती र र सचिव वृन्दा हाडासमेत मुख्यसचिवको दौडमा अगाडि छन् । दाबेदारमध्ये राणा न्यौपाने श्रेष्ठ काफ्ले र बालानन्द मुख्यसचिवको दौडमा अरुभन्दा पछाडि रहेको दाबी स्रोतले गरेको छ ।
निजामती ऐनमा सरकारले सचिवहरुमध्येबाट ज्येष्ठता र कार्यदक्षताका आधारमा मुख्यसचिवमा बढुवा गर्ने व्यवस्था छ । कोइरालाले निजामती ऐन र स्थापित परम्पराअनुसार आफू सबभन्दा वरिष्ठ भएकाले कार्यदक्षता र ज्येष्ठताका आधारमा आफूलाई नै मुख्यसचिव बनाउनुपर्छ भनेर लागेका छन् ।
अर्का प्रवल दाबेदार पौडेल कार्यदक्षता र इमानदारीका दुष्टिले आफू नै सबभन्दा योग्य भएको दाबी गर्दै मुख्यसचिवको दौडमा लागेका छन् । उनी प्रधानमन्त्री भट्टराईका विश्वासपात्र मानिन्छन् । उनी हाल प्रधानमन्त्री कार्यालयका सचिव छन् । दौडमा अघि रहेकामध्ये तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाको पालामा शंकर कोइराला कांग्रेसको सिफारिसमा र पौडेल सत्तारुढ माओवादीको सिफारिसमा सचिव बढुवा भएका हुन् । प्रधानमन्त्री र उनकै पार्टी माओवादीको विश्वास जितेका हुनाले उनी नै मुख्यसचिव हुने सम्भावना बढी रहेको मन्त्रिपरिषद सचिवालयका एक अधिकारीले दाबी गरे ।
सचिवालयकै अर्का अधिकारीले भने कोइरालालाई सत्तारुढ गठबन्धनको मुख्य घटक मधेसी मोर्चाको पूर्ण समर्थन रहेको र प्रधानमन्त्रलिे वरिष्ठता नमिच्ने आश्वासन दिएकाले उनी नै मुख्यसचिव हुने सम्भावना रहेको बताउँछन् । प्रधानमन्त्रीले मोर्चाको अडानविपरीत जान नसक्ने दाबीसमेत ती अधिकारीले गरे ।
प्रधानमन्त्री भट्टराईले बुधबार माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल उपप्रधानमन्त्री विजयकुमार गच्छदारसहित मधेसी मोर्चाका नेतासितको बैठकमा पौडेललाई कायममुकायम मुख्यसचिव बनाउन प्रस्ताव गरेको स्रोतले उल्लेख गरेको छ । तर मधेसी मोर्चाका नेताले भने पौडेलको नाममा आपत्ति जनाएपछि कामु मुख्यसचिव बनाउन बिहीबार बोलाउने भनिएको मन्त्रिपरिषद बैठक शुक्रबारका लागि सारिएको छ । मधेसी मोर्चाले कोइराला या झामध्ये एकलाई मुख्यसचिव बनाउनुपर्ने अडानमा छन् । प्रधानमन्त्री पौडेललाई बनाउन मधेसी मोर्चालाई मनाउने प्रयासमा छन् । मधेसी मोर्चाले भने कोइरालालाई बनाउन सहमत हुन नभए झालाई पहिलो मुख्यसचिव बनाउन प्रधानमन्त्रीसमक्ष अडान राखिरहेको छ । त्यही कारण सरकार कसलाई कामु बनाउने भन्नेमा टुंगोमा पुगिनसकेको स्रोतले उल्लेख गरेको छ । मन्त्रिपरिषदको शुक्रबार बिहान बस्ने बैठकमा नै प्रधानमन्त्री र मधेसी मोर्चाका नेताबीचमा मुख्यसचिव कसलाई बनाउने सहमति हुने सम्भावना रहेको स्रोतले उल्लेख गरेको छ ।
दाबेदारमध्ये वृन्दा हाडा भट्टराईले कार्यदक्षता र महिला भएका कारण आफूलाई मुख्यसचिव बनाउनुपर्ने अनुरोध गर्दै प्रधानमन्त्री भट्टराई उनकी पत्नी हिसिला यमीको मन जित्ने प्रयास जारी राखेकी छन् । उनले आफूलाई पहिलो महिला मुख्यसचिव बनाउन माग गर्दै आफूलाई नबनाइए धेरै लामो समयसम्म महिला मुख्यसचिव हुने सम्भावना नरहेको बताउँदै आएका छन् ।
अर्का दाबेदार उमाकान्त झाले पनि कार्यदक्षता र मधेसी भएका कारण आफूलाई मुख्यसचिव बनाउन लबिङ गर्दै आएका छन् । उनले आफूलाई पहिलो मधेसी मुख्यसचिव बनाउन आग्रह गर्दै आफूलाई नबनाइए लामो समयसम्म मधेसी मुख्यसचिव बन्ने सम्भावना नरहेको बताउँदै आएका छन् ।
मुख्यसचिव कार्यकारी प्रमुख प्रधानमन्त्रीको सहयोगी र सल्लाहकार हुन् । मुख्यसचिव को हुने भन्ने कुरा प्रधानमन्त्रीको रोजाइ र सत्तारुढ गठबन्धनमा सामेल दलहरुको विश्वासमा भर पर्छ । मन्त्रिपरिषदले गर्ने निर्णयको जिम्मेवारी प्रधानमन्त्रीको हुन्छ त्यसको जसअपजसमेत प्रधानमन्त्रीलाई नै जान्छ । त्यही कारण मन्त्रिपरिषदबाट मुलुकलाई अहित हुने र कानुन मिचिने निर्णय हुन नदिन अडान लिएर प्रधानमन्त्रीलाई बद्नामीबाट बचाउनु मुख्यसचिवको पहिलो दायित्व हुन्छ ।
त्यही कारण मुख्यसचिवमा प्रभाव राजनीतिक पहुँच जाति या िलंग विशेषका आधारमा भन्दा कानुनी र व्यावहारिक अडान लिन सक्ने सक्षम र मुलुक बुझेको अनुभवी सचिवको बढुवा हुनुपर्ने प्रशासनिक अधिकारीहरु बताउँछन् । मुख्यसचिव भोजराज घिमिरेको कमजोरी र हचुवा सल्लाहका कारण उनको पालामा मन्त्रिपरिषदबाट कामै नभएका निकायहरुमा सचिव राख्ने एउटै मन्त्रालयमा दुई÷दुई जना सचिव राख्ने ट्रेड युनियनहरुलाई खुसी पार्न कर्मचारीतन्त्रलाई ऐंजुरु बनाउने गरी स्वतः बढुवाको व्यवस्था गर्नेजस्ता गलत निर्णय भएका थिए ।
वर्तमान मुख्यसचिव माधव घिमिरे क्षमताका दृष्टिमा राम्रै मानिन्थे तर उनले अडान लिन नसकेका कारण मन्त्रिपरिषदबाट जथाभावी राज्यको ढुकुटीबाट आफन्त र सत्तारुढ पार्टीका नेतालाई करोडौं रुपैयाँ बाँड्ने पूर्वपदाधिकारीलाई आजीवन गाडीलगायतका सुविधा दिने डेढ महिनाभन्दा कम अवधि बाँकी रहेका सचिवलाई समेत कानुनविपरीत अपमानपूर्वक सरुवा गर्नेजस्ता थुप्रै गलत निर्णय हुन पुगे । त्यही कारण मुख्यसचिव बढुवामा दुवै घिमिरको पुनरावृत्ति नहोस् भन्ने कामना प्रशासनिक अधिकारीहरुको छ ।
No comments:
Post a Comment